Литературон-аивадон æмæ æхсæнадон-политикон æрвылмæйон журнал
СÆЙРАГДÆР МЫН У ИРЫСТОНЫ АККАГ ХЪÆБУЛÆЙ ФÆЦÆРЫН!
Сергей Меняйло нæ республикæйы Сæргълæууæг куы ссис, уæдæй нырмæ рацыд цыбыр рæстæг, фæлæ, йæ размæ цы хæстæ сæвæрдта, уыдон æнтыстджынæй æххæстгонд цæуынц царды алы къабазы дæр. Æнæмæнг, сты, Ирыстоныл хорзырдæм чи сахаддзæн, ахæм ахсджиаг ивддзинæдтæ. Йæ сæйрагдæр нысантæ сты адæмы æнæниздзинад, социалон уавæртæ фæхуыздæр кæнын, экономикæйы рæзтыл куыст.
Сæрмагонд хъусдард цæуы дзыллон коммуникациты фæрæзтæ, ирон æвзаг æмæ литературæйы фарстатæм.
– Сергей Иваны фырт, фыццаджыдæр, бузныг, ирон литературон журналимæ æрныхас кæнынæн рæстæг кæй ссардтай, уый тыххæй. Хъуыды кæндзынæ, журнал «Мах дуг» куыд кадджын уыд де ‘рыгон азты, уый.
– Фарн уæм бадзурæд, журналкæсджытæ! Кæдфæнды дæр цæттæ дæн уемæ зæрдиаг ныхасмæ. Мæ фæлтæрæй та куыд хъуамæ ферох уа ирон литературон журнал! Нæ хистæртæ дæр æй тынг зæрдиагæй кастысты. Хуыцау зæгъæд, цæмæй ма бирæ азты дæр буц уа йæ кæсæгæй æмæ автортæй!
– Ды схъомыл дæ Алагиры фæрныг бинонты ‘хсæн. Дæ дзæнæтыбадинаг мад Годжиты Татьянæ куыста райдиан кълæсты ахуыргæнæгæй Алагиры 2-æм скъолайы, дæ фыд Иван – прокуратурæйы кусæг, уый фæстæ та – адвокат, æххуыс кодта тыхст адæмæн. Цавæр фæдзæхстытæ бадардтай дæ зæрдыл дæ ныййар- джытæй, дæ хистæртæй?
– Раст зæгъыс, æз райгуырдтæн æмæ схъомыл дæн Алагиры. Фылдæр бонтæ ‘рвыстон мæ мадымад Авдотиимæ, хонгæ та йæ Нана кодтам. Нæ сабибонтæ мысгæйæ, цæстытыл ауайы, нæ сыхы цы бирæ сывæллæттæ уыд, уыдонимæ нæ рæстæг хъæлдзæгæй, æнæмæтæй куыд æрвыстам, уый. Ирон æгъдау, ирон аив ныхас сыхты куыд æнхъæвзт, сыхбæстæ хæларæй куыд цардысты, иууылдæр кæрæдзи куыд хорз зыдтой.
Йæ къухы стыр æнтыстытæ кæмæн бафты, уый йæхицæй ма сæрыстыр кæнæд. Нæ алы æнтыст дæр хистæрты фарнимæ баст у. Бындур дын уыдон сæвæрдтой дæ царды уæрæх фæндæгтæн. Дæуæн та дæ хæс у æдæрсгæйæ цæуын сыл сарæхсын, дæ алыварс чи ис, уыдоны дæр дæ фæдыл уæлахизтæм хонын. Хорз лæджы фæдыл, дам, мæргътæ дæр фæтæхынц, зæгъгæ-иу дзырдтой нæ хистæртæ.
Æз кæдфæнды дæр хъуыды кодтон мæ хистæрты сæрыл. Мæ мад бирæ фæлтæртæ схъомыл кодта скъолайы, мæ фыд бирæ адæмæн баххуыс кодта. Æз уыдтон уыцы хъуыддæгтæ æмæ архайдтон, цæмæй мæ ныййарджытæн аккаг фырт уон, ууыл. Адæймагмæ æфсарм æмæ æгъдау куы уа, уæд ма уымæй бæллиццагдæр цы уа зæххыл! Алы къахдзæф дæр бæрцæй баргæ у. Нæ хистæртæй нын ахæм фæдзæхст баззад: «Дæ хæдзарæй куы рацæуай, уæд бинонты кад хъахъхъæныс. Хъæуæй – уæд та хъæубæсты фарн. Ирыстонæй – уæд æнæхъæн Ирыстоны фарн».
Иухатт мæ мадимæ горæты уыдыстæм. Нæ ныхмæ æрбацæйцыдысты ацæргæ ус йæ фыртимæ. Фырт цæуылдæр йæ мадимæ тызмæгæй дзырдта. Уый фенгæйæ, мæ мад æрæнкъард æмæ мын афтæ зæгъы: «Искуы ды мемæ уыцы уагыл ныхас кæнын дæ сæрмæ куы ‘рхæссай, уæд уыцы тæккæ бон мæлæтыл разы дæн». Уый æз цæрæнбонтæм мæ зæрдыл бадардтон. Алы кæстæр дæр хъуамæ зонд æмæ зæрдæйæ æмбара ныййарæджы фыдæбон æмæ йын аргъ кæнын зона!
Махыл стыр хæс æвæрд ис – хъуамæ бæрзонд хæссæм, нæ фыдæлтæ нын цы æгъдау равдыстой æмæ базонын кодтой, уый.
Арæх фехъусын, кæстæртæ иронау нæ дзурынц, зæгъгæ. Раст зæгъгæйæ, мæнæн дæр мæ кæстæртæ тынг дæсны не сты иронау дзурынмæ, уымæн æмæ гуыргæ иу ран ракодтой, хъомыл æндæр ран систы, фæлæ архайынц, фæнды сæ иронау дзурын, æмæ сындæггай фæцалх сты. Алы хистæр дæр, фæнды йæ æви нæ, дзуапп дæтты йæ кæстæрæн. Æз дæр скъолайы ирон æвзаг нæ ахуыр кодтон, фæлæ йæ мæ бинонты ‘хсæн, æхсæнады хъуыстон æппынæдзух. Мæ фыццаг ныхæстæ дæр иронау загътон.
– Скъолайы фылдæр кæцы предмет уарзтай?
– Мæ мад скъолайы кæй куыста, уымæй мæнæн иннæтæй зындæр уыд. Æнæ уарзгæ мын нæ уыд предметтæ иууылдæр. Нæ мын уыд бар æвзæр ахуыр кæнынæн дæр. Тынг бирæ уарзтам музыкæ, физикæ, математикæ, литературæ, уырыссаг æвзаг. Алцыдæр ахуыргæнæгæй аразгæ у. Хыл дæр нæм ныййарæджы хуызы кодтой, уарзгæйæ. Мах уый æмбæрстам, æмæ нæ зæрдæты хæрам нæ хастам нæ ахуыргæнджытæм. Абон се ‘ппæтæй дæр дæн тынг бузныг.
– Каст фæдæ С. М. Кировы номыл æфсæддон-денджызон уæлдæр ахуыргæнæндон, фæстæдæр та – Н.Г. Кузнецовы номыл æфсæддон-денджызон академи, афтæмæй, иу æнтыст иннæмæй ивгæйæ, УФ-йы Президент Владимир Путины уынаффæйæ нысангонд æрцыдтæ нæ бæстæйы æфсæддон-денджызон флоты бæрнон бынаты, контр-адмиралы цинæй хорзæхджын суæвгæйæ. Цыбыр рæстæджы фæстæ уыцы цин раивтай вице-адмиралæй. Цас уды хъару æмæ лæгдзинады нысантæ ранымадтон, дæ цардвæндагыл мæ цæст ахæсгæйæ! Фæлæ уæддæр адæймаг адæймаг у. Ау, никæд уыд ахæм уысм, цæмæй дæ зæрдæйы тас бацæуа?
– Афтæ куы зæгъон, æз никæд ницæмæй фæтарстæн, зæгъгæ, уæд уый æцæг нæ уыдзæн. Алы хæстон цауты архайын дæр æрдуйæ хидыл цæуынæй уæлдай нæу. Фæлæ фылдæр фæтæрсын мæхи фæхудинаг кæнынæй. Ирон адæммæ, уæлдайдæр та æфсæддонтæм, сæйрагдæр, кæй амæлдзынæ уый нæу, фæлæ куыд, цы уавæрты фæмард уыдзынæ, тæппудæй æви хъæбатырæй, дæ адæмы сæраппонд æви давæг æмæ гадзрахатæйцæуæджы гаккимæ. Джыккайты Шамил ацы хъуыды хорз раргом кодта. Уый загъта: «Кæд хауæм, уæд стъалыйау – бæрзондæй!» Мæлæтæй нæ тæрсын, уый алчидæр йæ рæстæджы бавзардзæн. Æрмæст тæрсын худинагæй æмæ æгадæй амæлынæй. Мæ кæстæртæн мæ фæнды кадджын æмæ цытджын ном ныууадзын.
– Бирæ бæрнон бынæтты куыстай. 2014 азы Президент Владимир Путины уынаффæйæ фидаргонд æрцыдтæ Севастополы губернаторæй. Дыууæ азы фæстæ дæхи фæндонæй суæгъд кодтай уыцы бынат. Уыцы рæстæг сдæ УФ-йы Æдасдзинады Советы уæнг, Федералон зылды сæргълæууæг. Дарддæр та – РЦИ-Аланийы Сæргълæууæг! Искуы уый æнхъæл уыдтæ, æмæ дæ райгуырæн Ирыстонæн уыцы хуызы балæггад кæндзынæ?
– Никæд æвæрдтон мæ размæ уыцы хæс. Фæлæ, адæймагæй аразгæ цы уа, уый хъуамæ сæххæст кæна. Хъыгагæн, бирæтæ уарзынц хицауы бынат бацахсын, фæлæ сæ ферох вæййы, уыцы бынаты бадæджы размæ цы домæнтæ æвæрд ис, уыдон. Фылдæрхатт сæхицæн ахæм стыр аргъ фæкæнынц, æмæ сæ, комкоммæ сæ размæ цы хæстæ æвæрд ис, уыдон нал фендавынц.
Фæзæгъынц, зæгъгæ, хъуыддаджы бацæугæйæ, дарддæр цы кæнын хъæуы, уый куы нал зонай, уæд размæ иу къахдзæф акæн. Алы æнтыстдзинад дæр цыбыр къахдзæфтæй райдайы. Иннæтæ цы зæгъдзысты, ууыл æппынæдзух куы хъуыды кæнай, уæд дзы рауайдзæн мидцоппай. Хуыцауы раз сыгъдæг уæнт дæ хъуыдытæ æмæ дæ хъуыддæгтæ, æмæ уæд дæ фæндаг – раст!
– Цæмæй райдайы республикæйы Сæргълæууæгæн йæ райсом?
– Мæ райсом æмæ мæ изæр дæр кæрæдзи халдих сты. Æз домаг дæн. Фыццаджыдæр – мæхицæй. Боны кæрон мæхи æрфæрсын, цы сарæзтай абон хорзæй, дæ къухы цы бафтыд? Уыцы хъуыддаг цæуылнæ сарæзтон, цы хъуамæ саразон райсом та. Уымæй райдайы мæ райсом дæр. Адæмы бæрны куы бацæуай, уæд лæгæн нал бон фæфаг кæны, нал – æхсæв. Фæфæнды мæ алцыдæр цырддæрæй ацаразын, фæлæ алкæд афтæ нæ рауайы.
– Республикæйы сæргъы æрлæугæйæ, лыггæнинаг фарстатæм дысвæлдæхтæй кæй бавнæлдтай, уый уайтагъд фæбæрæг. Цы дæ сразæнгард кодта?
– Адæймаджы исты хæрзты бацæуын, хорздзинад ракæнын куы фæфæнды, уæд æм разыны тых дæр алы цæлхдурты сæрты ахизынæн, йе уæнгты фæзыны Амыраны хъару.
– Ирыстоны ныры царды ахсджиагдæр хъуыддæгтæ кæцы къабазы ис?
– Алы къабазы дæр! Адæмы социалон уавæртæ хъуамæ хуыздæр уой. Фæлæ нæ фæндæгтæ, доны фарстатæ, хъæутæ æмæ горæтты уавæртæ иууылдæр сты æркæсинаг æмæ бæстондæрæй бакусинаг. Нæ бон цы у, уый хъуамæ саразæм.
Ирыстоны тынг хорз адæм цæры, æгъдауджын, мæ мадымад-иу афтæ загъта, ирон хæдзары цæхх, дон, кæрдзын æмæ цыхт никæд фæуыдзысты. Нæ алыварс куы акæсæм, уæд æрцæудзыстæм иу хат- дзæгмæ – адæмы уавæртæ фæхуыздæр сты, фæлæ фаг – нæ.
– Мæ цæст ахастон, де ‘нтыстыты тыххæй цы бирæ хæрзиуджытæй æрцыдтæ хорзæхджынгонд, уыдоныл: «Фыдыбæстæйы раз сгуыхтытæ»-йы цыппæрæм къæпхæны орден, Александр Нев-скийы орден, ордентæ «За боевые заслуги», «За военные заслуги», цалдæр майданы, номыл даргæ дамбаца де ‘фсæддон арæхстдзинад æмæ бæрнондзинады тыххæй æмæ æндæртæ. Дæхæдæг та дзы æппæты стырдæр хæрзиуæгыл кæцы нымайыс?
– Алкæмæн дæр дзы мæ зæрдæйы сæрмагонд бынат ис, баст сты бæлвырд цаутæ æмæ историимæ. Фыццаг кæй райстон, уый мын, æвæццæгæн, фылдæр цин æрхаста. Иууылдæр сты хæстон цауты архайыны тыххæй.
– Цæмæй аразгæ у æнтыстдзинад?
– Фæллой, ныфс æмæ уæздандзинадæй. Иу иннæмæй йæхи бæрзонддæр хъуамæ ма ‘вæра. Иу адæмыхатмæ дæр ахæм зонд нæй, фæстæмæ дзур, зæгъгæ. Адон æртæкъахыг фынгау сты. Иуæй дзы лæгцух куы уа, уæд фæлдæхгæ кæны.
Саби ма уыдтæн, афтæмæй нæ сыхы сывæллæттимæ фæхыл стæм, æз нæхимæ кæугæйæ ‘рбацыдтæн. Мæ мадыхо Дуси (Мария) мын афтæ зæгъы: «Мæ лæппу, кæугæ ма кæн, кæугæ, ныфс дæм куынæ уа, уæд дæ карк истæй ‘фсон ахæрдзæн». Фæлæ мæнмæ ныфс куынæ уыдаид, уæд мæ ницы рауадаид…
– Цы у лæджы амонд? Цавæр барæнтæй йæ барыс?
– Амонд у, Хуыцауæй дын зæххыл фæцæрынæн цы æмгъуыд лæвæрд ис, уый рæстаг æмæ кадимæ фæцæрын.
– Ды уарзыс бокс, поэзи æмæ…
– Сæрибар цард!
– Фæзæгъынц Достоевскийы ныхæстæ, зæгъгæ, рæсугъддзинад дуне аирвæзын кæндзæн фыдбæллæхтæй. Цы хъуыды кæны уый тыххæй та æфсæддон лæг?
– Дуне аирвæзын кæндзæн, йæ миддуне æмæ йæ хъуыдытæ рæсугъд кæмæн сты, ахæм бæрнон æмæ зонынджын адæймаг. Зæххыл адæймаджы цардæй зынаргъдæр ницы ис. Æз, уынаффæтæ хæсгæйæ, æппынæдзух фæхъуыды кæнын, ацы хъуыддаг куыд сахаддзæн адæмыл, кæд дзы, мыййаг, искæй хъысмæт фæцуддзæн, уæд та… Бирæ хъуыддæгтæ адæймаг афойнадыл нæ бамбары, уый фæстæ та сæ рæстæг аивгъуыйы… фæлæ афтæ хъуамæ ма уа.
– Ног азы арфæтæ журнал æмæ йæ кæсджытæн, Ирыстоны цæрджытæн æмæ нæ хæлар адæмтæн.
– Ирыстон хызт уæд рын æмæ фыдбылызæй! Нæ алы Ног аз дæр уæд бæркадджын æмæ зæрдæрайгæ! Ирыстоны кад бæрзонд чи хæссы, йæ хорз хъуыддæгтæй йын ном чи кæны, уыдонæн Хуыцау раарфæ кæнæд! Нæ кæстæртæ Уастырджийы фæдзæхст уæнт! Не ‘гъдау æмæ нæ кад нæ разæй куыд цæуой! Ног азы ‘хсæв Иунæг кадджын Хуыцау кæй куывдтæ айса, уый æмбал Ирыстоны цæрджыты табутæ дæр фæкæнæд!
Хетæгкаты Оксанæ
МЕЖДУНАРОДНАЯ ПРЕМИЯ
ЛИТЕРАТУРНОГО ЖУРНАЛА «МАХ ДУГ»
ПОЛОЖЕНИЕ
О международной премии литературного журнала «Мах Дуг»
1. Общие положения
1.1 Настоящее положение определяет цели, порядок и условия присуждения международной премии литературного журнала «Мах Дуг» (далее – Премия) 1.2 Премия учреждается с целью развития и популяризации осетинского языка и литературы, усиления национально-литературной основы и связей между осетинами, живущими в разных городах и странах, а также представителями других национальностей, создающими литературные произведения на осетинском языке; стимулирование интереса к литературе, культуре, истории осетинского народа; воспитание патриотизма через литературные произведения; выявление и развитие литературно – творческого потенциала молодежи.
1.3 Учредителями Премии выступают Комитет по делам печати и массовых коммуникаций РСО-Алания, ГБУ «Литературно – художественный и общественно – политический журнал «Мах Дуг».
1.4 Премия присуждается по итогам конкурса по предложению конкурсной комиссии по присуждению международной премии литературного журнала «Мах Дуг» (далее – Конкурс).
1.5 Финансирование Премии может осуществляться из средств бюджета РСО-Алания, внебюджетных средств, привлекаемых спонсорских, благотворительных средств и иных незапрещенных законом источников.
Кæсын дарддæр 2.1 Для организации и проведения Конкурса на получение Премии приказом ГБУ «Литературно – художественный и общественно – политический журнал «Мах Дуг» создается организационный комитет (далее – Оргкомитет), в компетенцию которого входит организация и проведение Конкурса, прием и обработка материалов, представленных для участия в Конкурсе; организация церемонии вручения Премии. Возглавляет Оргкомитет руководитель – главный редактор ГБУ «Литературно – художественный и общественно – политический журнал «Мах Дуг» О.Н. Хетагурова (контактный телефон +7 9627435878). 2.2 Приказом ГБУ «Литературно – художественный и общественно – политический журнал «Мах Дуг» определяется период проведения Конкурса, состав и порядок работы Комиссии, дата церемонии вручения Премии и определяется источник финансирования. Дата начала и окончания приема работ, как и информация о Премии, размещается в СМИ и на официальных сайтах учредителей. С 15 мая по 30 октября – прием авторских работ. С 1 ноября по 30 ноября – оценка авторских работ экспертной комиссией 10 декабря – награждение победителей конкурса. 2.3 Участие в Конкурсе могут принять граждане Российской Федерации, Республики Южная Осетия – Государства Алания и других государств в возрасте от 7 лет, владеющие и создающие авторские произведения на осетинском языке. 2.4 Конкурс проводится в трех возрастных категориях: Первая категория – от 7 до 15 лет; 2.5 Принимаются оригинальные творческие работы на осетинском языке в литературных жанрах: – поэзия (от 7 до 10 стихотворений); Авторские работы, представляемые на Конкурс, не должны быть ранее опубликованы в печатных и электронных изданиях, на иных ресурсах телекоммуникационной сети Интернет, а также выдвигаться на иные конкурсы и премии. Критерии оценки авторских работ соискателей: – оригинальность сюжета и мастерство изложения; В случае, если в одном из номинаций представлен только один автор, то премия по данной номинации не присуждается. На усмотрение Комиссии могут быть учреждены специальные номинации, в том числе «Лучший поэт 2021 года», «Лучший прозаик 2021 года», «Лучший переводчик 2021 года», «Лучший драматург 2021 года», «За самый оригинальный сюжет 2021 года», «За патриотизм – 2021», «За любовь к осетинской литературе – 2021», «За вклад в развитие осетинской литературы – 2021» и другие. 2.6 Победители Конкурса в каждой возрастной категории, кроме первой возрастной категории, награждаются дипломами и денежными премиями в размере: 1-е место – 50 000 рублей. 2.7 Победители Конкурса в первой возрастной категории награждаются дипломами и денежными премиями в размере: 1-е место – 15 000 рублей. 2.8 Конкурсные работы представляются на электронную почту журнала «Мах дуг» с пометкой «КОНКУРС 21» mahdug@mail.ru. 2.9 Работы должны быть представлены в электронном виде. Объем не ограничен; текст формата А4; текстовый редактор Word; размер полей со всех сторон 20 мм; интервал – 1,5; шрифт Times New Roman; размер кегля: основной текст – 14, сноски – 10. На титульном листе работы необходимо указать название произведения; информацию об авторе: фамилию, имя, отчество автора, паспортные данные (серия и номер паспорта, дату рождения, место постоянного проживании, род занятий, адрес электронной почты, контактный телефон, номер банковской карты или банковского счета (в случае получения денежного вознаграждения безналичным способом). 2.10 В авторских произведениях не должно быть ненормативной лексики, призыва к насилию и насильственному свержению существующего конституционного строя, употреблению наркотиков, алкоголя, к противозаконному поведению. Приветствуется наличие приложений к конкурсным работам, в том числе в виде отсканированных фотографий (высокого качества) из семейных архивов с их подробным описанием: год и место съемки, ФИО, год рождения изображенных на фотографии людей, условия, обстоятельства и события, при которых проходила фотосъемка. 2.11 Заявки, направленные после установленного срока окончания приема работ, не рассматриваются. 3.1. Направляя авторское произведение на соискание Премии, каждый участник тем самым подтверждает, что является законным правообладателем данного произведения и даёт согласие на его публикацию организаторами Конкурса в некоммерческих целях. 3.2. Произведения не подлежат возврату и не рецензируются. Организаторы оставляют за собой право на их публикацию в СМИ и использование при организации специальных мероприятий, без материального поощрения их авторов. 4.1 Дипломы победителям и участникам Конкурса могут направляться на электронную почту; сумма денежного вознаграждения может быть переведена на банковскую карту или банковский счет победителя. 4.2 Организация мероприятия по награждению победителей Конкурса возлагается на организаторов Конкурса.2. Условия и сроки проведения конкурса
Вторая категория – от 16 до 35 лет;
Третья категория – от 36 лет и старше.
– проза (от 5 до 60 печатных страниц А4);
– публицистика (от 3 до 15 страниц А4);
– драматургия (без ограничений);
– художественный перевод (от 5 до 30 печатных страниц А4).
Тематика – свободная. Допускается участие одного автора в разных жанрах.
– владение литературным языком;
– смысловая нагрузка;
– идейно-художественное своеобразие;
– качество рифм (точность, оригинальность, сложность, оправданность использования);
– использование языковых средств выразительности речи;
– построение композиции.
2-е место – 30 000 рублей.
3-е место – 15 000 рублей.
2-е место – 10 000 рублей.
3-е место – 5 000 рублей.3. Авторские права
4. Подведение итогов и награждение победителей
«МАХ ДУГ»-ы ДУНЕОН ПРЕМИ
Цæгат Ирыстоны мыхуыры æмæ дзыллон коммуникациты комитет æмæ литературон-аивадон æмæ æхсæнадон-политикон æрвылмæйон журнал “Мах дуг” расидтысты “МАХ ДУГ”-ы ДУНЕОН ПРЕМИ!
Журналы историйы уый у фыццаг Преми. Йæ нысан у ирон æвзаг æмæ литературæйы кад фæбæрзонддæр кæнын, авторты литературон уацмыстæ фыссынмæ разæнгард кæнын, алы бæстæты цы ирæттæ цæры, уыдоны Ирыстонмæ æрбангомдæр кæнын, журналкæcджыты ног нæмттимæ базонгæ кæнын. Æмткæй райсгæйæ та, æмзиууонæй ирон литературæйы рæзтыл бакусын.
Конкурсы къамисы уæнгтæй нысангонд æрцыдысты Ирыстонæн йæ Цæгат æмæ Хуссайраг фарсы сфæлдыстадон интеллигенцийы минææрттæй. Сæ сæйрагдæр домæн у, цæмæй автортæ бадæттой сæ ног уацмыстæ. Ома, ныридæгæн мыхуыргонд чи нæма уыд газеттæ, журналтё æмæ Интæрнеты фæрæзты.
Дунейы паддзахадты, Уæрæсейы регионты цы ирон диаспорæтæ ис, уыдонимæ бастдзинад даргæйæ дзы архайдзысты, ирон æвзагыл сфæлдыстадон куыст чи кæны, уыдон.
Кæсын дарддæр Преми райсыны конкурсы ис 5 номинацийы: – поэзи; Конкурсы архайджытæ кармæ гæcгæ дихгонд цæудзысты 3 къордыл: Уæлахиздзаутæ хорзæхджынгонд æрцæудзысты ёхцайы премитё Фыццаг бынат – 50 мин сомы Премийы сæрмагонд нысан æмæ дипломтæй. Конкурсы къæпхæнтæ: 15-æм майæ 30-æм октябрьмæ авторты бадæттын хъæуы сæ куыстытæ ахæм электрон адресмæ: mahdug@mail.ru “Конкурс” дзы фæнысан кæнгæйæ; 1- æм ноябрæй 30-æм ноябрьмæ сæрмагонд къамисы уæнгтæ аргъ скæндзысты авторты уацмыстæн; 10-æм декабры кадджын уавæры уæлахиздзау автортæ æрцæудзысты хорзæхджынгонд. Автортён сё бон æрмæджытæ æрбарвитын у Журнал «Мах дуг»-ы электрон почтæмæ mahdug@mail.ru. «КОНКУРС 21» дзы фæнысан кæнгæйæ. Преми райсынмё автор цы сфæлдыстадон куыстытæ æвдисы, уыдон нæмæнг хъуамæ уой электрон хуызы, А4 гæххæтты форматы, редактор «Word»-ы, «Times New Roman»-ы 14-æм шрифт равзаргæйæ. Фыццаг сыфыл æнæмæнг ныффссын хъæудзæн авторы тыххæй информаци: ном , фыды ном, мыггаг, кæд райгуырдæ æмæ кæм цæры, уыцы адрес, цы куысты лæуд у, электрон адрес, телефоны номыр, банчы картæйы номыр (мыййаг, премийы æхцатæ электрон хуызы æрвитын куы бахъæуа, уый тыххæй). Бæлвырддæр æрмæг базонæн уыдзæн журналы æмæ Мыхуыры æмæ дзыллон коммуникациты фæрæзты комитеты сайты. Уæ хъус дарут Инстаграм æмæ Фейсбукы нæ сæрмагонд фæрстæм дæр. Фыццаг къорды архайджыты уацмыстæн къамис аргъ кæндзæн хицæн домæнтæм гæсгæ. Фыст сты Премийы Уагæвæрды. Журнал «Мах дуг»-ы редакци
– прозæ;
– публицистикæ;
– драматурги;
– аивадон тæлмац.
7 азæй 15 азмæ;16 азæй 35 азмæ; 36 азæй уæлæмæ.
Дыккаг бынат – 30 мин сомы;
Ёртыккаг бынат 15 мин сомы.
ЗÆРДÆБЫН АРФÆ НÆ УАРЗОН ХИСТÆРÆН
Цард рæсугъд хорз адæймæгты руаджы у, уыдоныл царды бирæ хæстæ æвæрд ис. Курдиатджын адæймаджы уд та цырагъ у. Уый судзы йæ дугæн, фылдæр та фидæнæн.
Ирон дзырдаивады йæ амонд чи уыны, йæ рæзтмæ йын стыр æвæрæн чи хæссы, Ирон æвзаг цæмæй дидин кала, ууыл зæрдиагæй чи архайы, уыдон фæрнджын æмæ арфæйаг сты.
Уыдонæй иу у нæ буц хистæр, зындгонд поэт, прозаик, публицист, критик, драматург, тæлмацгæнæг, йæ адæмы иузæрдион патриот Ходы Камал дæр. Поэт цы джаджджын хуынтæ бахаста ирон литературæмæ: «Бонвæрнон», «Цæхх æмæ кæрдзын», «Кæмдæр ирон лæппутæ зарынц», «Кар», «Мыртæ» æмæ бирæ æндæртæ, уыдон стыр лæвар сты фидæны фæлтæртæн, литературæйы рæзтæн.
Абон нæ буц хистæр Ходы Камалæн у йæ юбилейон бæрæгбон æмæ йын зæрдæбын арфæ кæнæм. Камал, Хуыцау зæгъæд æмæ ма нын бирæ азтæ дæ курдиатæй нæ зæрдæ куыд рухс кæнай, де сфæлдыстады сæйраг апп Ирыстоны хæрзæбон куыд уа, дæ кæстæртæй та дæ зæрдæ куыд рухс кæна, ахæм амонд дын Стыр Хуыцау балæвар кæнæд. Фарн æмæ амонд дæ хæдзары, дунейы хæрзтæй хаджын у, Ирыстоны стырдæр зæд Лæгты Дзуар дын æххуысгæнæг уæд!
Журнал «Мах дуг»-ы кусджытæ
Камалы фæлтæр бирæ уыдысты, фæлæ дзы цыппар лæппуйы Дюмайы цыппар мушкетерау бынтон æнгом хастой, мæнæ иронау куыд акæнынц – иу хæдон дæр сын уæгъд уыди. Уыдон уыдысты Хъодзаты Æхсар, Малиты Васо, Джыккайты Шамил æмæ Ходы Камал. Ацы лæппутæй, зиумæ куы ‘рбацыдысты, уæдæй фæстæмæ стыр ныфс æвæрдтой хистæр фæлтæры хуыздæр минæвæрттæ – Плиты Грис, Гафез, Дзугаты Георги, Цæрукъаты Алыксандр, Мамсыраты Дæбе, Дзадтиаты Тотырбег æмæ æнд. Гъе, æмæ цыппар дæр рацыдысты æцæг ныфсы лæгтæ нæ литературæйæн. Мæнæн цыппар дæр цыдæр адджын фесты. Хæрзæгъдау ирон лæппутæ, мæ кæстæртæ, курдиатджын поэттæ…Нафи
Камал разагъды лæг у. Йæ бон у Ир æмæ æндæр адæмты ‘хсæн лæгау æрлæууын æмæ ныхас зæгъын. Зоны, кæм цы зæгъын хъæуы, уый дæр. Йæ бон у ирон фынгыл хистæр уæвын дæр æмæ «оммен» кæнын дæр, куы бахъæуа, уæд та зарын дæр. Уыдон æмткæй сты поэт æмæ лæджы æууæлтæ. Хуыздæр æмæ йын фылдæр бантысæд!Джыккайты Шамил
ПРОЛЕТАРОН ДУДЖЫ ЦАГЪАР
Ирон адæм цалынмæ сæ истори, се ‘гъдæуттæ æмæ традицитæ нымайой, сæ хорз лæгты ном сæнусон кæныныл архайой, уæдмæ сын фесæфынæй тас нæу. Йæ мыггаджы мæсгуытæ æмæ кувæндæттæ рестовраци кæныныл чи архайы, сæ зынгæ адæймæгты ном сæнусон кæныныл чи тыхсы, ахæм мыггæгтæ Ирыстоны дзæвгар ис. Арфæйаг хъуыддæгтæ аразынц æмæ сыл Хуыцауы арфæ сæмбæлæд.
Ахæм хорз хъæппæрис бафæзмыдтой Фæрниатæ дæр. 11-æм сентябры сæ мыггаджы кадджын фырттæй иу, Фæрнион Къостайæн, кæм цард, уым, Дзæуджыхъæуы, Никитины уынджы 3-æм хæдзары къулыл, байгом номарæн мемориалон фæйнæг.
Кадджын мадзалмæ æрбацыдысты администрацийы кусджытæ, фысджытæ, студенттæ, скъоладзаутæ æмæ мыггаджы минæвæрттæ. Байгом æй кодта мыггаджы советы сæрдар Фæрниаты Витали æмæ мадзалы архай-джытæн зæрдæбын арфæ ракодта.
Кæсын дарддæр – Абон нæ мыггагыл, стæй Ирыстоныл æрцыд æхсызгон цау. Нæ курдиатджын æдзард æфсымæр, Ирыстоны аккаг фырт Фæрнион Къостайæн байгом мемориалон фæйнæг. Йæ цард уыд хæрзцыбыр фæлæ ирд, кæцы йæ тæккæ тыхыл аскъуыд. Совет аразы æппæт дæр, цæмæй кæстæр фæлтæр зоной чи уыди Къоста. Æрæджы йын рауагътам йæ уацмысты æмбырдгонд дыууæ чиныгæй – иронау æмæ уырыссагау. Ирон тексттæ уырыссагмæ ратæлмац кодта Фæрниаты Дзибушы фырт Сулейман. Уый ма архивты ссардта бирæ æрмæджытæ Фæрнионы тыххæй. Ныр та нæ зæрды ис йæ чингуытæ йын стырдæр тиражæй рауадзын. Хъыгагæн, куы йæ фесæфтой, уæд йæ къухфыстытæн фесæфт сæ фылдæр, уыимæ романы иу хай, æрхæццæ ма дзы абон кæй зонæм, уыцы чысыл муртæ. Карз уыд йæ ныхас фыссæг Гусалты Барисæн: – Цæмæн дзурæм афтæ æмæ уыцы тугуарæн азты ирон адæм кæрæдзи нымыгътой? Ахæмтæ уыд иннæ адæмтæм дæр. Цард афтæ схæццæ æмæ алчидæр йæхи уд аирвæзын кæныны тыххæй сæфта иннæйы æмæ йын-иу фылдæр хатт дзырдхæссæгæн йæхи дæр агæрах кодтой. Ничиуал никæуыл ауæрста. Фæлæ хъуыддаг уый мидæг ис æмæ кæйдæр æрбадавæггаг ныхæстæм чи хъуыста æмæ сæ чи æххæст кодта? Ахæм ардауджытæ ныр дæр бирæ разынид, фæлæ сæм чи хъусы? Уæдæмæ уыцы системæ уæлейæ куынæ цыдаид, уæд уыдæттæм йæ ныфс ничи хастаид. Барис ма радзырдта Фæрнион æмæ Дзесты Куыдзæгы тыххæй цымыдисаг цаутæ. Уыдон ахсты уыдысты иу рæстæг æндæр æмæ æндæр хатæнты æмæ-иу къулы хуынчъытæй кæрæдзиимæ ныхас кодтой. Куыдзæг Фæрнионы хуыдта сусæг номæй – КЪОФ, зæгъгæ. Ома, Къоста Фæрниаты, уый та Куыдзæгмæ сидтис ДЗЕКæй, ома, Дзесты Куыдзæг. Фыссæджы цард æмæ сфæлдыстады тыххæй ма бирæ цымыдисаг цаутæ радзырдтой Фысджыты цæдисы сæрдар Агънаты Гæстæн, фысджытæ Цгъойты Хазби, Цомартаты Изæтбег, Къадзаты Станислав, Тъехты Тамерлан æмæ журнал «Мах дуг»-ы сæйраг редактор Уаниты – Хетæгкаты Оксана. Се ‘ппæтæн дæр сæ ныхас сæйрагдæр зæдæхт уыд, Фæрниатæ цы хорз хъуыддаг сарæзтой, уымæ æмæ сын арфæ кодтой. Уый фæстæ æмбæрзæн байгом кодтой Агънаты Гæстæн æмæ Фæрниаты Сулейман æмæ адæм федтой, скульптор Кцойты Азæмæт кæй скодта, уыцы аив мемориалон къæй. Æнамонд дуджы райгуырд Фæрнион. Нæ йæ бауагътой цæрын, фæлдисын… Диссаг уый у æмæ æрыгон кары, 24 аздзыдæй роман ныффыссай. Зæгъæн ис æмæ ирон романæн бындур сæвæрдта Фæрнион æмæ йын фыссæджы ном дæр радта «Уады уынæр». Уымæн æмæ йæ поэзи фыст у уæды домæнтæм гæсгæ æмæ дзы йæ курдиат æххæстæй нæ бауæндыд райхалын. Уый уыд ирон поэзийы ног фæлтæры раздзогтæй. Куыд царды, афтæ поэзийы дæр Фæрнионы курдиат арæзт уыд ногдзинад агурын æмæ арынмæ. Уæды рæстæджы домæнтæ, ома, пролетарон фыссæг уæвын, разæнгардæй æххæст кодта æрыгон фыссæг дæр. Уымæн та йæ нысан уыд Лениныл, партийыл, колхозтыл, дидинкалгæ цардыл зарын. Фæлæ сæм уæддæр алы къухбакæнæнтæ агуырд-той, сæ ныхæстæ сын сасирæй луæрстой æмæ-иу сæ бынтон ницæйы тыххæй дæр фесæфтой. Абон дæр бынтон бæлвырд нæу Фæрнионы цæй тыххæй фесæфтой, уый. Райдианы йын стæрхон кодтой авд азы ахæстоны фæбадын. Йæ мæгуыр фыд Солти ма бирæ фæрахау-бахау кодта йæ фырты хъуыддæгты фæдыл, фæлæ йын йæ бон ницыуал бацис. Фæстæдæр ын йæ ахæстоны тæрхон баивтой марынæй æмæ йæ 1937 азы 29 аздзыдæй фехстой. Йæ къубал аскъуыдтой суинаг курдиатæн… ДЖУСОЙТЫ Нинæ
Уæлахизы майдан – хæсты ветерантæн
Фыдыбæстæйы Стыр хæсты Уæлахизыл ацы аз æххæст кæны 75 азы. Уый фæдыл нæ бæстæйы Президент бафыста Указ, 2020 аз банымайын Уæлахизы æмæ Намысы азыл. Президенты уынаффæмæ гæсгæ ма рацыд майдан «Уæлахизы 75 азы» кадæн дæр.
Ацы майданæй хорзæхгонд цæуынц, Фыдыбæстæйы Стыр хæсты ветерантæ, уыцы уæззау азты Уæлахиз хæстæгдæр чи кодта уыцы архайджытæ, фашисттæ тыххæй уацары алы лагерты кæй дардтой, уыцы æнахъомтæ, Советон æфсады национ къордты фашистон лæгмарты ныхмæ чи тох кодта, ахæм æндæрбæстаг граждæнтæ.
Цæгат Ирыстоны хæсты ветеранты нымæц азæй-азмæ къаддæргæнгæ цæуы. Фæлæ, абон не ‘хсæн чи ис, уыдонмæ нæ бæстæйы æмæ республикæйы разамындырдыгæй хорз цæстдард цæуы.
Знон РЦИ-Аланийы Сæргълæууæг Битарты Вячеслав юбилейон майдан «Уæлахизы 75 азы»-йæ схорзæхджын кодта, хæсты цæхæры чи уыд, мæлæты цæстытæм комкоммæ чи каст æмæ удæгасæй чи баззад, уыцы ветеранты: Гулуты Хизиры, Василий Коротаевы, Валентинæ Майоровайы, Магкæты Исрафилы, Мамсыраты Исламы, Пагæты Алыксандры æмæ Арутюн Хачикяны.
Битары-фырт хæсты ветерантæй алкæмæ дæр комкоммæ бацыд æмæ сын райста сæ къухтæ. Уый фæстæ сын ракодта зæрдиаг арфæтæ:
– Нæ зынаргъ хистæртæ, ветерантæ! Нæ бæстæйы Президенты бардзырд æххæст кæнгæйæ, сæрыстыр дæн, сымахæй алкæмæн дæр хæрзиуæг кæй дæттын, уымæй. Уæвгæ, нæ царды стырдæр хæрзиуæг сымах фыдæбон уыд. Æгъатыр знаджы къæхты бынмæ не ‘руагътат нæ Райгуырæн бæстæ, уе ‘мбæлтты хæсты быдырты «таугæйæ», уæддæр Уæлахиз уæ къухы бафтыд, цавæр аргъæй, уый нæ алчидæр зоны. Сымах хæстæн радтат уæ æрыгон азтæ, уе ‘взонгад, уæ хъару æмæ тыхтæ, афтæмæй хæстæгдæр кодтат Уæлахиз. Хæсты фæстæ дæр уæ хъæдгæмттæй рыст уæнгтæн æнцойдзинад нæ радтат, фæлæ æнгом æрлæууыдыстут пырх бæстæ йæ къæхтыл слæууын кæнынмæ. Абон стут нæ буц хистæртæ, уæддæр уæ архайд Фыдыбæстæйы хорзæхæн нæ уадзут. Патриотон зондахастыл хъомыл кæнут фæзминаг кæстæрты, кæддæриддæр стут нæ фарсмæ бахъуаджы сахат, æмæ уын – бузныг. Махæй, республикæйы хицауадæй, уæ фæрныгадæн цы аразгæ у, ууыл архайдзыстæм æппæт гæнæнтæй дæр. Чи уæ цæмæй батыхса, табуафси, комкоммæ мæм-иу фæдзурут, – загъта Битарты Вячеслав.
Хæсты ветерантæн ма арфæтæ ракодта нæ республикæйы Ветеранты советы сæрдар Къаболаты Солтан дæр:
– Майы мæй Уæлахизы бон уæ хъуамæ алчидæр æфсæддон парадмæ саккаг кæна. Æнæ сымахæй бæрæгбон бæрæгбоны хуызæн нæ уыдзæн.
Юбилейон майдантæй уæлдай ма æппæт ветерантæн дæр радтой лæвæрттæ. Юбилейон майдан нæ республикæйы дарддæр лæвæрд цæудзæн хæсты ветерантæн æмæ, йæ категоримæ чи хауы, уыцы æппæт архайджытæн.
Саутæты Тамилæ, газет “Рæстдзинад”.
Ацы аз журналы нымад ёрцыд Нафи ёмё Шамилы азёй
Ацы аз журналы нымад æрцыд Нафи æмæ Шамилы азæй
ДЗЫРДЫ ФАРН:
«Мæнæн уыд царды иу бæрзонд Стъалы, ирон дзырды Куыр-далæгон – йæ ном».
«Куы цæрæм, – уæд чысыл æмæ дзæбæх, Куы хауæм, – уæд стъалыйау бæрзондæй».
Редакцийы кусджытё
Редакцийы кусджытæ
ÆВЗАДЖЫ ТЫХХÆЙ:
"Кæд райсом фесæфдзæнис ме `взаг,
Уæд абон æз мæлæтмæ дæн цæттæ."
"Мах абон цы ирон æвзагæй дзурæм, уый Елхотæй дæлæмæ нæ, фæлæ уырдыгæй уæлæмæ нæ хъæуы."
Хъуыды кæнæн ис æрмæстдæр иу æвзагыл. Цалдæр æвзагæй талф-тулфæй куы дзурай, уæд дын сæ иу дæр хъуыды кæныны хотых не суыдзæн. Кусынæн дын гарз куы нæ уа, уæд куыст дæр нæй. Цалдæр æвзагыл хъуыды кæныныл куы архайай, уæд æппындæр хъуыды кæнын хъом нал уыдзынæ.
Мыдыбындз йæхи мыдыл куы атигъ кæна, раст уыйау уайы дæхи дæ мадæлон æвзагыл æнæрвæссонæй æвдисын дæр.
13-æм скъолайы сфæлдыстадон къорд "ТАЛАТÆ"
13-ём скъолайы сфёлдыстадон къорд "ТАЛАТЁ"
